Rozwód jest trudnym czasem dla każdego z małżonków i często wiąże się z wieloma dramatycznymi sytuacjami. Nierzadko, po stronie jednego z nich pojawia się obowiązek alimentacyjny względem pochodzących z małżeństwa małoletnich dzieci, który najczęściej polega na spełnianiu określonych przez sąd świadczeń pieniężnych. Jednakże, czasami małżonek może domagać się od byłego partnera alimentów również na swoją rzecz i ma w tym zakresie do dyspozycji konkretne instrumenty prawne.
Alimenty dla rozwiedzionego małżonka – podstawa prawna
Obowiązek alimentacyjny jest instytucją prawną, która ma zapewniać osobom uprawnionym środki utrzymania przez osoby zobowiązane. Najczęściej przyjmuje on postać świadczeń pieniężnych, np. miesięcznej kwoty 1000,00 zł. Alimenty mogą należeć się dzieciom pochodzącym z małżeństwa, ale również krewnym, w tym rodzicom i rodzeństwu, osobom przysposobionym jak i przysposabiającym, powinowatym i oczywiście małżonkom.
Alimenty dla rozwiedzionego małżonka mogą być zasądzone przez sąd w wyroku rozwodowym, jak i w osobnym postępowaniu po rozwodzie, jeżeli zaistnieją określone przesłanki. Szczegółowe regulacje w tym zakresie zawiera art. 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Alimenty dla rozwiedzionego małżonka – przesłanki
Kodeks rodzinny i opiekuńczy wyróżnia dwie sytuacje, w których rozwiedziony małżonek może żądać od drugiego alimentów.
W pierwszym wariancie może ich żądać, jeżeli nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i znajduje się w niedostatku. Ta przesłanka zostanie spełniona, gdy po przeprowadzeniu postępowania sąd stwierdzi, że małżonek w żadnym stopniu nie ponosi winy za rozkład pożycia małżeńskiego (będącego jedną z przesłanek orzeczenia o rozwodzie) bądź ponosi ją razem z drugim małżonkiem. Oznacza to, że alimentów nie może żądać małżonek, który jako jedyny swym zachowaniem doprowadził do rozpadu małżeństwa i został uznany przez sąd za wyłącznie winnego tej sytuacji. Sami małżonkowie mogą również zgodnie zawnioskować o wydanie wyroku bez orzekania o winie któregokolwiek z nich.
Druga przesłanka zachodzi, gdy na skutek rozwodu małżonek popadnie w niedostatek. Podczas trwania małżeństwa między małżonkami powstaje bowiem nie tylko więź uczuciowa i emocjonalna, ale często też ekonomiczna. Nierzadko bywa tak, że jeden małżonek jest uzależniony finansowo od drugiego, co może wynikać np. z podziału obowiązków prowadzenia wspólnego gospodarstwa rodzinnego. W chwili rozwodu więzi ekonomiczne i finansowe znikają i często jeden z małżonków traci całkowicie lub w znacznej części środki utrzymania, a więc popada w niedostatek.
Orzecznictwo niedostatek definiuje najczęściej jako stan, w którym po rozwodzie małżonek zostaje pozbawiony jakichkolwiek środków utrzymania, bądź na skutek ich zmniejszenia nie są one wystarczające do zaspokojenia jego usprawiedliwionych potrzeb. Jak twierdzi Sąd Najwyższy: „usprawiedliwione potrzeby to takie, których zaspokojenie zapewni uprawnionemu normalne warunki bytowania, odpowiednie do jego stanu zdrowia i wieku” (wyrok SN z 7.09.2000 r., I CKN 872/00).
Sąd może także zasądzić alimenty dla rozwiedzionego małżonka, jeżeli drugi z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego. Przy ocenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego sąd powinien porównać sytuację, w jakiej małżonek znajdował się przed orzeczeniem rozwodu, gdy jego pożycie małżeńskie z drugim małżonkiem funkcjonowało prawidłowo, ze stanem po rozwodzie.
W takiej sytuacji, na żądanie małżonka niewinnego, sąd może orzec alimenty na jego rzecz od małżonka winnego, czyli nałożyć na niego obowiązek przyczyniania się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, nawet jeśli ten nie znajduje się w niedostatku.
Zasądzając alimenty, sąd zawsze musi brać pod uwagę możliwości zarobkowe oraz majątkowe małżonka zobowiązanego do płacenia alimentów. Ich wysokość zależna jest od konkretnego przypadku i sytuacji materialnej obu małżonków.
Alimenty dla rozwiedzionego małżonka – wygaśnięcie obowiązku
Obowiązek alimentacyjny względem rozwiedzionego małżonka wygasa, gdy zawrze on nowy związek małżeński. Jeśli natomiast zobowiązanym do płacenia alimentów jest małżonek, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia w małżeństwie, obowiązek alimentacyjny wygasa z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu. Należy jednak pamiętać, że małżonek uprawniony do alimentów może, ze względu na wyjątkowe okoliczności, wnioskować do sądu o przedłużenie tego terminu.
Alimenty dla rozwiedzionego małżonka – jak może pomóc prawnik
Małżonek, który po rozwodzie popadł w niedostatek lub jego sytuacja majątkowa uległa pogorszeniu, może, dzięki alimentom, znacznie poprawić swoją sytuację materialną. Wiąże się to jednak często z długim procesem, czy to przy okazji rozwodu, czy już po rozwodzie w osobnym postępowaniu. Z pewnością warto w takiej sytuacji skorzystać z pomocy prawnika, który specjalizuje się w prawie rodzinnym oraz rozwodach, i będzie w stanie skutecznie pokierować postępowaniem sądowym tak, by osoba uprawniona otrzymała należne jej alimenty. W tego typu sprawach profesjonalny pełnomocnik to gwarancja skutecznego wyegzekwowania stosownych świadczeń.
