W przypadku dopuszczenia się przez sprawcę czynu polegającego na spowodowaniu uszczerbku na zdrowiu, niezwykle istotne jest ustalenie jego stopnia, bowiem wpływa on na kwalifikację prawną czynu. Na gruncie prawa karnego wyróżnia się trzy podstawowe stopnie uszczerbku na zdrowiu – lekki, średni i ciężki. W zależności od poczynionych ustaleń dotyczących czasu trwania oraz rodzaju doznanych obrażeń, odmiennie prezentuje się wysokość grożącej sprawcy czynu kary, a także tryb jego ścigania.
W niektórych sytuacjach tryb ścigania sprawcy jest uzależniony również od strony podmiotowej przestępstwa, tj. od stosunku psychicznego sprawcy do czynu, polegającego na umyślności lub nieumyślności.
Ciężki uszczerbek na zdrowiu
Art. 156 § 1 Kodeksu karnego zawiera następujący zamknięty katalog ciężkich uszczerbków na zdrowiu:
- pozbawienie człowieka wzroku, słuchu mowy, zdolności płodzenia,
- inne ciężkie kalectwo,
- ciężka choroba nieuleczalna lub długotrwała, choroba realnie zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna,
- całkowita albo znaczna trwała niezdolność do pracy w zawodzie,
- trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.
W przypadku umyślnego działania sprawcy, którego następstwem jest ciężki uszczerbek na zdrowiu, podlega on karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata. Jeżeli jednak następstwem umyślnego działania sprawcy czynu jest śmierć człowieka, podlega on karze pozbawienia wolności od lat 5, karze 25 lat pozbawienia wolności lub karze dożywotniego pozbawienia wolności. W przypadku nieumyślnego działania sprawcy, podlega on karze pozbawienia wolności do lat 3.
Średni oraz lekki uszczerbek na zdrowiu
W myśl art. 157 § 1 k.k. czyn może zostać zakwalifikowany jako spowodowanie średniego uszczerbku na zdrowiu wówczas, gdy naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia inny niż wskazany w art. 156 § 1 (ciężki uszczerbek na zdrowiu) trwa powyżej 7 dni. W przypadku umyślnego spowodowania średniego uszczerbku na zdrowiu, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
Lekki uszczerbek na zdrowiu, zgodnie z art. 157 § 2 k.k. stanowi naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni. Spowodowanie lekkiego uszczerbku na zdrowiu jest zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 2 lat.
Jeżeli sprawca czynu, którego skutkiem jest lekki lub średni uszczerbek na zdrowiu, działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Tryb ścigania sprawcy
Przy podejmowaniu ścigania sprawcy w odpowiednim trybie, niezwykle istotne jest ustalenie skutku działania sprawcy czynu w postaci lekkiego, średniego lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
Przestępstwo spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, niezależnie od woli pokrzywdzonego, zawsze jest przestępstwem ściganym z urzędu.
W przypadku średniego uszczerbku na zdrowiu, tryb ścigania zależny jest od woli pokrzywdzonego oraz strony podmiotowej przestępstwa. W sytuacji umyślnego spowodowania średniego uszczerbku na zdrowiu, przestępstwo jest bezwzględnie ścigane z urzędu.
Odmiennie natomiast przedstawia się kwestia nieumyślnego spowodowania średniego uszczerbku na zdrowiu osoby najbliższej. W takim przypadku, ściganie przestępstwa następuje na wniosek osoby najbliższej.
Czyn sprawcy, w wyniku którego doszło do lekkiego uszczerbku na zdrowiu, ścigany jest z oskarżenia prywatnego. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy osobą pokrzywdzoną jest osoba najbliższa, mieszkająca ze sprawcą, wówczas przestępstwo ścigane jest z urzędu.
W jaki sposób ustalić stopień uszczerbku?
W zależności od rodzaju uszczerbku, niezbędne dla ustalenia jego stopnia może okazać się przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu odpowiedniej dziedziny medycyny. Biegły, w oparciu o dokumentację medyczną ustali, jakiego rodzaju rozstroju zdrowia doznał oraz sprecyzuje czas jego trwania, a w przypadku zasadności i możliwości, przeprowadzi dodatkowo badanie pokrzywdzonego.
