Umowa zlecenia to jedna z najpopularniejszych umów cywilnoprawnych na rynku pracy. Z uwagi na niższe koszty z nią związane, jest ona, obok umowy o pracę, najczęściej wybieraną przez pracodawców formą zatrudnienia pracownika. Warto zatem poznać najważniejsze informacje na temat tego rodzaju umowy oraz podstawowe regulacje prawne.

Czym jest umowa zlecenia?

Regulacje dotyczące umowy zlecenia zostały zawarte w Kodeksie cywilnym; w związku z tym nie stosuje się do niej przepisów Kodeksu pracy. Stronom umowy przysługują więc tylko takie prawa, jakie wynikają z samej umowy.

Według Kodeksu cywilnego, umowa zlecenia jest umową cywilnoprawną, dwustronnie zobowiązującą, w której osoba przyjmująca zlecenie zobowiązuje się do dokonania czynności prawnej dla dającego zlecenie. Warto zwrócić uwagę, że w ustawie jest mowa o zleceniu polegającym na dokonaniu czynności prawnej, czyli czynności mającej wywołać określony skutek w sferze prawnej – nie chodzi więc tutaj o wykonywanie czynności faktycznych, charakterystycznych dla stosunku pracy, np. sprzątanie budynku czy praca w warsztacie samochodowym.

Dzieje się tak dlatego, że przepisy dotyczące zlecenia są przewidziane właśnie na dokonanie czynności prawnej, a tylko za sprawą art. 750 k.c. można stosować je także do innych rodzajów czynności. Wspomniany przepis mówi bowiem, że do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu.

Co może zawierać umowa zlecenia

Umowa zlecenia rozumiana jako umowa o świadczenie usług bardzo często przypomina w swej konstrukcji standardową umowę o pracę. I tak, jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie. Jeżeli nie ma żadnej obowiązującej taryfy ani nie umówiono się co do wysokości wynagrodzenia, zleceniobiorcy należy się wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy.

Wynagrodzenie dla zleceniodawcy nie może być jednak niższe niż minimalne wynagrodzenie obowiązujące w danym roku – zastosowanie ma tutaj minimalna stawka godzinowa, jaka należy się za przepracowany czas. Z tego też powodu przedsiębiorca zatrudniający osobę na umowę zlecenia powinien wprowadzić ewidencję czasu pracy w taki sposób, aby przy ewentualnej kontroli mógł wykazać, że przepisy dotyczące minimalnej stawki godzinowej są przestrzegane.

Zaletą umowy zlecenia jest niewątpliwie swoboda w kształtowaniu stosunku pracy pod względem czasu i miejsca pracy oraz sposobu wykonywania zlecenia, które nie musi z reguły prowadzić do określonego rezultatu, częściej wręcz polega na ciągłym świadczeniu określonych usług.

Oprócz określenia stron umowy, czasu i miejsca wykonywanej pracy oraz wynagrodzenia (jeśli strony je przewidują), umowa zlecenia może zawierać także regulacje dotyczące odpowiedzialności zleceniobiorcy za niewykonanie bądź nienależyte wykonanie umowy, uszkodzenie powierzonych mu rzeczy, potrzebnych do wykonywania pracy (np. służbowy telefon, laptop) czy klauzule dotyczące zakazu konkurencji.

Z racji tego, iż klasyczna, kodeksowa umowa zlecenia przewiduje możliwość powierzenia zlecenia przez zleceniobiorcę osobie trzeciej, w umowach o świadczenie usług często pojawia się zapis wyłączający taką możliwość.

Warto też pamiętać, że jeżeli umowa nie stanowi inaczej, stron nie obowiązują przepisy dotyczące czasu pracy, prawa do urlopu, czy okresu wypowiedzenia, jak w przypadku umowy o pracę. W przypadku braku innych postanowień, zarówno zleceniobiorca, jak i zleceniodawca, mogą taką umowę wypowiedzieć w każdym czasie, bez ważnego powodu. Dający zlecenie musi jednak wypłacić przyjmującemu wynagrodzenie za dotychczas wykonaną pracę, a przyjmujący, jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, może być zobowiązany do naprawienia związanej z tym ewentualnej szkody, jaką poniósł zleceniodawca.

W przeciwieństwie do umowy o pracę, umowa zlecenia nie musi być zawarta w formie pisemnej – strony mogą równie dobrze zawrzeć ją ustnie. Dla celów dowodowych i uniknięcia ewentualnych niejasności warto jednak zawsze zawrzeć tego typu umowę w formie pisemnej, wraz z klauzulą, że wszelkie zmiany również muszą być dokonywane w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

Koszty umowy zlecenia

W związku z zawarciem umowy zlecenia, po stronie przedsiębiorcy pojawia się obowiązek naliczania i odprowadzania odpowiednich składek na ubezpieczenie społeczne do ZUS-u. Ma on obowiązek zgłosić zleceniobiorcę do wszystkich obowiązkowych ubezpieczeń, za wyjątkiem ubezpieczenia chorobowego, które jest dobrowolne i zleceniobiorca, jeżeli nie chce, nie musi się na nie decydować. Przedsiębiorca będzie jednak zwolniony z odprowadzania składek, jeżeli zleceniobiorca posiada inne tytuły do ubezpieczenia w kwocie równej lub wyższej minimalnemu wynagrodzeniu. Wtedy obowiązkowa jest jedynie składka zdrowotna.

Poza składkami na ubezpieczenie społeczne, z umową zlecenia wiąże się również odprowadzanie przez zleceniodawcę comiesięcznych zaliczek na podatek dochodowy w wysokości 18% świadczenia pomniejszonego o koszty uzyskania przychodu.

Wady i zalety umowy zlecenia

Umowa zlecenia jest z pewnością rodzajem umowy zapewniającym dużą elastyczność w kształtowaniu praw i obowiązków obu stron. Z uwagi na to, że w przypadku zatrudnienia studentów nie odprowadza się składek na ubezpieczenie społeczne, koszty pracownicze są zdecydowanie niższe, co może przekładać się na wynagrodzenie netto pracownika. Strony umowy mogą w sposób elastyczny określić czas i miejsce wykonywania pracy oraz jej warunki, w zależności od swoich potrzeb. Wadą jest jednak brak gwarancji pracowniczych, jakie zapewnia kodeks pracy oraz możliwość wypowiedzenia umowy w dowolnym momencie, co może nie sprzyjać budowaniu atmosfery stabilnego zatrudnienia.