Alimenty na dziecko to niewątpliwie jedna z najbardziej znanych i najczęściej spotykanych instytucji prawa rodzinnego. Mają one doniosłą funkcję społeczną – umacniają więzi rodzinne i budują wzajemną odpowiedzialność między członkami rodziny. Mają też istotny wymiar ekonomiczny. Z tego względu warto poznać podstawowe pojęcia związane z tą instytucją oraz wszelkie prawa przysługujące dziecku.

Alimenty na dziecko – definicja

Obowiązek alimentacyjny polega na tym, że osoba zobowiązana do jego spełnienia ma za zadanie zapewnić środki utrzymania, a w razie potrzeby także środki wychowania, tym członkom rodziny, którzy nie są w stanie własnymi siłami zaspokoić swych usprawiedliwionych potrzeb.

W przypadku alimentów na dziecko zobowiązanymi do ich świadczenia będą rodzice, przy czym nie jest tutaj istotne to czy nadal są małżeństwem, ponieważ obowiązek alimentacyjny trwa nadal mimo ustania małżeństwa. Uprawnione zaś będą dzieci zarówno biologiczne i przysposobione, jak również spowinowacone (pasierbowie).

Alimenty na dziecko – przesłanki

W kontekście przesłanek należy najpierw odróżnić pojęcie obowiązku alimentacyjnego od roszczenia o wykonanie obowiązku alimentacyjnego. Sam obowiązek pojawi się tylko w przypadku zaistnienia określonych w ustawie przesłanek zarówno po stronie zobowiązanego jak i uprawnionego. W celu zaś uzyskania konkretnych świadczeń, alimentacyjnych uprawnionemu przysługuje roszczenie względem zobowiązanego.

Do podstawowych przesłanek, jakie muszą zaistnieć, by powstał obowiązek alimentacyjny, należą przede wszystkim: stan potrzeby po stronie uprawnionego, czyli dziecka oraz możliwości zarobkowe i majątkowe po stronie zobowiązanego, czyli rodzica.

Przez stan potrzeby należy rozumieć sytuację w której dziecko nie może utrzymać się samodzielnie własnymi siłami, czyli zaspokoić swoje usprawiedliwione potrzeby. W takiej sytuacji mogą znaleźć się zarówno małoletnie dzieci, jak i osoby dorosłe. Należy jednocześnie zauważyć, że w art. 133 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stwierdzono, że poza obowiązkiem rodziców względem niesamodzielnego dziecka, uprawnionym do alimentacji jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. Samo pojęcie niedostatku jest trudne do zdefiniowania, ponieważ zależy w dużej mierze od ogólnego poziomu życia w danym społeczeństwie oraz osobistych cech osoby uprawnionej.

Potrzeby każdego człowieka kształtują się inaczej i zależą od wieku, stanu zdrowia, pozycji społecznej, czy dotychczasowej stopy życiowej. Należy jednak podkreślić, że ta przesłanka nie dotyczy obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka.

Przesłanką, jeśli chodzi o alimenty, jest tutaj sama niezdolność dziecka do samodzielnego utrzymania się, choćby nie było w niedostatku. Oznacza to, że rodzice są zobowiązani do utrzymania dziecka i dostarczania mu środków wychowania od chwili urodzenia. Obowiązek ten zachodzi w sytuacji, gdy dziecko nie ma własnych dochodów, które wystarczyłyby na pokrycie jego kosztów utrzymania i wychowania. Jeżeli dziecko ma własne źródła dochodów, a jego majątkiem rozporządzają rodzice, to powinni oni przeznaczać je w pierwszej kolejności na zaspokojenie potrzeb dziecka.

Przesłanka ta nie budzi wątpliwości w przypadku dziecka małoletniego. Inaczej natomiast wygląda sytuacja w przypadku dziecka już pełnoletniego. Takie dziecko nie pozostaje już pod władzą rodzicielską rodziców, może samodzielnie podejmować decyzje i kształtować swoje życie według swojego uznania. Co prawda obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka nie wygasa z chwilą osiągnięcia przez nie pełnoletności, zwłaszcza w sytuacji, gdy dziecko dalej się kształci i zdobywa kwalifikacje zawodowe, bądź ze względu na stan zdrowia, np. niepełnosprawność, nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać.

Należy jednak pamiętać, że jeżeli zdrowe dziecko nie przejawia starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się to rodzice mogą w takiej sytuacji uchylić się od obowiązku płacenia alimentów, jeżeli byłoby to połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem w sferze majątkowo-zarobkowej.

Kolejną przesłanką jest właśnie możliwość majątkowo-zarobkowa rodziców zobowiązanych do świadczeń alimentacyjnych. Szczególna relacja między nimi a dzieckiem zobowiązuje ich do większego wysiłku w zaspokajaniu potrzeb dziecka. Przyjmuje się że powinni oni podzielić się z dzieckiem nawet skromnymi możliwościami, a w skrajnych sytuacjach, jeżeli wymagałoby tego dobro dziecka (np. w celu ratowania jego zdrowia) mogą być zobowiązani nawet sprzedać poszczególne przedmioty majątkowe.

Wysokość alimentów

Ustalając wysokość alimentów i zasądzając konkretne kwoty, sąd każdorazowo będzie brał pod uwagę indywidualne potrzeby dziecka oraz możliwości majątkowe rodzica. Alimenty na dzieci mogą być oznaczone zarówno kwotowo, np. 1000 złotych miesięcznie, jak w postaci ułamka (procentów) od dochodów rodzica (tzw. renta alimentacyjna).

Należy też pamiętać, że obowiązkiem ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka obciążeni są oboje rodzice, w związku z czym kwota żądanych alimentów od jednego z nich powinna odpowiadać połowie ww. kosztów, co nie zawsze jest kwotą, jaka może zostać ostatecznie ustalona, z uwagi na fakt bezpośredniej opieki sprawowanej przez jednego z rodziców, który często sprawia, że drugi z rodziców zobowiązany jest do zapłaty większej kwoty.

Do jakiego wieku alimenty

Alimenty rodzic zobowiązany jest płacić do momentu uzyskania przez dziecko zdolności do samodzielnego utrzymania się, jednak nie wcześniej niż do uzyskania przez nie pełnoletności. W przypadku, gdy po uzyskaniu pełnoletności dziecko nadal kontynuuje naukę rodzic zobowiązany jest płacić alimenty tak długo jak dziecko będzie się nadal kształcić. Jeżeli nie będzie ono jednak wyrażać chęci w staraniu się o samodzielne utrzymanie, a dalsze płacenie alimentów będzie wiązało się z nadmiernym uszczerbkiem majątkowym, rodzic może uchylić się od obowiązku alimentacyjnego.

Pozew o alimenty

W sytuacji, gdy jeden z rodziców nie chce płacić alimentów na rzecz dziecka, drugi z rodziców w imieniu dziecka, bądź też samo dziecko mogą wystąpić do sądu z pozwem o zasądzenie alimentów, w którym udowodnione będą potrzeby majątkowe dziecka oraz przedstawiona zostanie sytuacja majątkowa obu rodziców, co jest kluczowym zagadnieniem przy ustalaniu wysokości alimentów.

Może dojść również do sytuacji, w której mimo płacenia alimentów, dojdzie do zmiany stosunków gospodarczych (np. znaczna inflacja i zmniejszenie siły nabywczej pieniądza). W takim przypadku osoba uprawniona będzie mogła wystąpić z żądaniem zmiany istniejącego już orzeczenia zasądzającego alimenty i podwyższenia renty alimentacyjnej.

Inną sytuacją jest z kolei zmiana stosunków polegająca na zmniejszeniu bądź zwiększeniu potrzeb uprawnionego dziecka. Z biegiem lat wraz z dorastaniem dziecka mogą zwiększać się jego potrzeby i konieczne może się okazać podwyższenie kwoty alimentów.

Jak może pomóc prawnik?

Alimenty na dziecko to bardzo ważna społecznie instytucja prawa, dzięki której można zapewnić dziecku konieczne wsparcie finansowe niezbędne do jego utrzymania, zwłaszcza gdy jest jeszcze małoletnie. Prawo do alimentów nabiera szczególnego znaczenia zwłaszcza w sytuacji rodzin rozbitych, w których tylko jeden z rodziców wychowuje faktycznie dziecko. W takich sytuacjach warto skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika znającego kodeks rodzinny, który nie tylko doradzi jak można uzyskać odpowiednią kwotę alimentów od drugiej strony, która będzie odpowiadać aktualnym potrzebom dziecka, ale również sporządzi odpowiednie pisma procesowe oraz inne pisma niezbędne np. do skorzystania z funduszu alimentacyjnego i będzie odpowiednio reprezentował interesy osoby uprawnionej.