Narodziny dziecka to szczególny moment w życiu nie tylko kobiety, ale całych rodzin. Poród wiąże się najczęściej z dużymi emocjami i wieloma obawami o jego przebieg i powodzenie. Nieustannie postępujący rozwój medycyny pozwala obecnie na urodzenie dziecka w warunkach maksymalnie komfortowych i bezpiecznych. Decydujące znaczenie ma jednak wciąż czynnik ludzki, a ten, czemu trudno zaprzeczyć, nierzadko zawodzi. 

Doniesienia medialne często zasypują nas skandalicznymi i wstrząsającymi relacjami z sytuacji panującej na polskich oddziałach położniczych. Braki kadrowe, rutynowe podejście personelu, przepełnienie oddziałów i brak świadomości prawnej kobiet powodują szereg patologii i nadużyć, naruszających często fundamentalne prawa rodzących. 

Należy pamiętać, że polskie prawo już na gruncie obowiązującej Konstytucji RP gwarantuje obowiązek szczególnej opieki wobec ciężarnych kobiet, a art. 7 ust. ustawy o prawach pacjenta mówi wprost, że w przypadku porodu pacjentka ma prawo do uzyskania świadczeń zdrowotnych związanych z porodem.

Biorąc pod uwagę, jak trudnym i wyczerpującym doświadczeniem może być poród, warto znać podstawowe prawa rodzącej wynikające z Konstytucji, ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Kodeksu cywilnego, Standardu opieki okołoporodowej i szeregu innych regulacji, z których można wywodzić przysługujące kobiecie podczas porodu prawa 

Prawo do uzyskania świadczeń zgodnych z aktualną wiedzą medyczną i udzielanych z dochowaniem należytej staranności

Nie ulega wątpliwości, że w sytuacji porodu kobieta oczekuje jak najbardziej fachowego, rzetelnego i pozbawionego rutyny podejścia – wydając na świat dziecko, chce mieć przede wszystkim poczucie bezpieczeństwa i gwarancję opieki medycznej sprostającej aktualnej wiedzy medycznej i udzielanej z właściwą starannością. Tytułem przykładu, obecnie za niezgodne z aktualną wiedzą medyczną uznaje się stosowanie tzw. chwytu Kristellera polegającego, najprościej mówiąc, na “wyciśnięciu” dziecka z ciała rodzącej – nie jest to metoda zakazana, ale jawnie odradza się jej stosowanie.

Prawo do dokumentacji medycznej

Dostęp do dokumentacji medycznej będącej zbiorem danych dotyczących przebiegu porodu i wszelkich okoliczności z nim związanych stanowi jedno z elementarnych praw pacjenta, w tym rodzącej kobiety – wynika to przede wszystkim z bezwzględnego prawa pacjentki do wiedzy na temat swojego stanu zdrowia ujętej w pełnej i rzetelnej dokumentacji. 

Jednym z najczęstszych błędów popełnianych przez personel medyczny jest przede wszystkim niepoprawne i niedokładne prowadzenie dokumentacji medycznej pacjentki, co może nieść za sobą niekorzystne konsekwencje w przypadku zastrzeżeń i wątpliwości co do prawidłowego przebiegu porodu. W przypadku sporu ze szpitalem, kluczowe znaczenie ma między innymi dokumentacja medyczna pozwalająca na rekonstrukcję przebiegu porodu i ustalenie, czy i w którym momencie doszło do błędu lub zaniedbania. 

Prawo do poszanowania godności i intymności

Najczęściej podnoszonym naruszeniem praw pacjentki podczas porodu jest naruszenie prawa do poszanowania godności i intymności rodzącej. Poród należy do doświadczeń trudnych, wyczerpujących i wkraczających w sferę intymności kobiety – ważne jest, aby personel medyczny traktował pacjentkę delikatnie i z należytym szacunkiem, nie urągał swoim postępowaniem jej godności i zapewniał poczucie bezpieczeństwa. 

Podczas porodu kluczowe jest, aby opiekujący się rodzącą personel odnosił się do niej w sposób uprzejmy i delikatny, z empatią uzasadnioną okolicznościami. Z licznych raportów przeprowadzonych przez Fundację Rodzić po Ludzku i Najwyższą Izbę Kontroli wynika, że uchybianie prawu do poszanowania godności i intymności rodzącej pacjentki przejawia się najczęściej w upokarzaniu rodzącej, odnoszeniu się do niej w sposób opryskliwy, ignorowaniu próśb o znieczulenie, zbyt dużej liczbie rodzących w wieloosobowych salach, a nawet przemocy fizycznej. 

Standard opieki okołoporodowej 

Jednym z istotnych i niedocenianych aktów prawnych, z których da się wyciągnąć szereg obowiązków personelu medycznego na oddziałach położniczych pozwalających na urzeczywistnienie praw rodzącej do poszanowania godności, intymności, prywatności, prawa do informacji czy dostępu dokumentacji medycznej, jest obowiązujący standard opieki okołoporodowej wprowadzony rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 2018 roku. Reguluje on przede wszystkim wzorcowy sposób postępowania od pierwszego do ostatniego etapu porodu. Porusza i precyzuje takie kwestie jak: prawo pacjentki do łagodzenia bólu porodowego, prawo do informacji, rzetelne prowadzenie dokumentacji medycznej, zakres koniecznych do podjęcia czynności na poszczególnych etapach porodu, obowiązek traktowania rodzącej z szacunkiem i respektowania jej prawa do samostanowienia. 

Sytuację na oddziałach położniczych należy oceniać przez pryzmat realizacji uwarunkowań konstytucyjnych, obowiązków nałożonych na personel medyczny (zwłaszcza lekarzy i położne) ustawami takimi jak ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta czy ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. 

Realizacja praw pacjentki podczas porodu – pomoc prawna 

Chociaż poród powinien kojarzyć się z radością, przykra praktyka pokazuje, że często wyczekiwany moment narodzin dziecka staje się rodzinną tragedią i znajduje finał w sądzie. Nierespektowanie praw kobiety rodzącej zawsze budzi uzasadnione emocje, bowiem konsekwencje nienależytej opieki mogą okazać się dramatyczne i zakończyć nie tylko traumą pacjentki i naruszeniem jej dóbr osobistych (zwłaszcza godności), ale także skutkować nieodwracalnymi uszkodzeniami organizmu dziecka. 

Jeśli uważasz, że Twoje podstawowe prawa podczas porodu zostały naruszone, skorzystaj z profesjonalnej pomocy prawnej. Pamiętaj, że na personelu medycznym ciążą określone obowiązki, a Ty masz prawo oczekiwać ich respektowania – od tego zależy Twój komfort psychiczny, poczucie bezpieczeństwa, nierzadko zdrowie, a nawet życie Twoje i Twojego dziecka.